Het carillon van de Zuidertoren van Amsterdam

De Toren

Toren en kerk, de zuiderkerk is gebouwd naar een ontweerp van Hendrik de Keyser, de kerk kwam gereed in 1611 en de toren in 1614. Bijzonder is dat dit de eerste protestantse kerk die nieuw met een toren gebouwd is.

Het carillon van de Zuidertoren met de broekverbindingen 2013 Foto Hans van Dijk

Het carillon

Het carillon heeft een omvang van 35 klokken waarvan 26 nog behoren tot de originele gieter van het spel François Hemony gegoten in 1656 in Zutfen. Negen klokken zijn in 1994 gegoten door Klokkengieterij Eijsbouts. De zwaarste klok van het carillon is een des1 van ongeveer 2000 kg.

De luidklokkenzolder Foto Hans van Dijk

De Luidklokken

Ter hoogte van het kerkdak bevind zich de luidklokken ruimte in de toren, hier bevinden zich 4 luidklokken in een klokkenstoel van eikenhout. De zwaarste klok is gegoten door Willem en Jasper Moer in 1511, oorspronkelijk bevond deze klok in de Oudekerkstoren, later is deze oudste klok van Amsterdam naar de Zuidertoren overgebracht. Verder bevinden zich in de klokkenstoel twee klokken gegoten door François Hemony in 1659, een dis1 van ongeveer 1375 kg. en een fis1 van 800 kg. In het jaar 2000 goot Klokkengieterij Eijsbouts een vierde luidklok, dit betreft een b1 van 343 kg.

Geschiedenis

De zuiderkerk is de eerste protestante kerk die van een hoge en fraaie toren werd voorzien in Nederland, ontworpen door de bouwmeester Hendrik de Keyser. Op 22 augustus 1603 werd begonnen met het heiwerk, de kerk kwam gereed in 1611 en de toren in 1614. In 1611 werd de toren die toen nog niet voltooid was al voorzien van twee luidklokken, gegoten door de Amsterdamse stadsgieter Gheraert Koster. Ook moet er al spraken geweest zijn van een uurwerk en voorslag. In juni 1617 werd het klokkenspel van de Oudekerkstoren, dat een nieuw spel kreeg, verplaatst naar de Zuidertoren. Het betrof een klokkenspel van 18 klokken, waarvan er 13 gegoten waren door Jacob Waghevens en Adriaan Steylaert te Mechelen. Waarschijnlijk heeft dit klokkenspel niet lang dienst gedaan heeft op de Zuidertoren, het werd ook weer snel vervangen, maar met wat voor klokken is niet bekend. Echter in 1656 kreeg François Hemony opdracht voor het gieten van een geheel nieuwe beiaard, de beiaard had een omvang van 32 klokken en werd door François Hemony nog te Zutphen gegoten. In 1657 werd het spel door uurwerkmaker Juriaan Sprakel ingericht. Zoals ook bij de andere Amsterdamse beiaarden werd het spel in 1699 met lichte klokjes uitgebreid, dit door klokkengieter Claes Noorden. Opmerkelijk is dat het Hemony klokkenspel van de Zuidertoren niet de restauratie methode ondergaan waarbij alleen de zware basklokken gehandhaafd zijn, zoals de andere Amsterdamse carillons. Het spel op de Zuidertoren heeft wel schade opgelopen van de luchtvervuiling door de zware industrie en het gebruik van kolenkachels. Echter in 1956 zijn om deze rede wel zeven kleine klokken van Hemony vervangen. In 1959 werd de beiaard bovendien nog uitgebreid met twaalf kleinen klokken, beide keren door klokkengieterij Van Bergen uit Heiligerlee. In 1993 is het carillon opnieuw hersteld, nieuwe inzichten op het gebied van beiaard restauratie leiden er toe dat de 12 klokken van het vierde octaaf uit 1959 weer verdwenen uit de toren. De beiaard kreeg weer de originele omvang van drie octaven. Bovendien kwam het broeksysteem weer terug, en een nieuw klavier dat passend moest zijn bij de reconstructie van een zeventiende-eeuwse beiaard. In 2017 is de beiaard opnieuw hersteld, hierbij is het originele zeventiende-eeuwse klavier weer terug geplaatst en het broeksysteem weer zoveel mogelijk in originele staat aangelegd.

17e eeuwse klavier op de Zuidertoren Foto Chardy van Riel

Lees hier een artikel met Gideon Bodden

Speeltijden

Boudewijn Zwart speelt op dinsdag van 14.30 tot 15.00 uur. Gideon Bodden speelt op zaterdag van 19.00 tot 19.30 uur.

Torens