Het carillon van de Sint Janstoren in Gouda
Nieuwe melodieën op de speeltrommel
Sinds donderdag 21 november 2024 zijn er nieuwe melodieën geplaatst op de speeltrommel van het carillon van de Sin Janstoren.
Heel uur: Nel cor più non mi sento – Paisiello
Kwart over: Wie lieblich sind deine Wohnungen – Johannes Brahms
Half uur: Serende op 8 in D – Ludwig van Beethoven
Kwart voor: Symphony No. 5 – 2nd movement – F. Schubert
De versteek werd uitgevoerd door stadsbeiaardier Boudewijn Zwart met hulp van Hans van Dijk.
Vanaf 2 mei 2024 is de Goudse Meideun weer te horen
Vanaf 2 mei 2024 is op het hele uur de Goudse Meideun weer te horen op het hele uur. Op donderdag 2 mei is de meideun weer verstoken door de stadsbeiaardier Boudewijn Zwart met hulp van Hans van Dijk. De melodie van de meideun is bekend onder de titel “De Fransche Courante” en “De mey die komt ons by, seer bly” Deze melodie was vroeger zeer populair. De melodieën zijn te horen door een speeltrommel die in 1691 op de Goudse Sint Janstoren werd aangebracht. Deze is vervaardigd door Frederick van den Berg uit Gouda. De trommel, met een doorsnede van 177 cm en een breedte van 137 cm, functioneert nog altijd.
Nieuwe melodieën op de speeltrommel
Op donderdag 2 november 2023 heeft de stadsbeiaardier Boudewijn Zwart met hulp van Annie Gao en Hans van Dijk nieuwe melodieën op de speeltrommel geplaatst.
De volgende melodieeen zijn tot 2024 te horen vanaf de Sint Janstoren:
Heel uur: De Goudse Meideun
Kwart over: To A Wild Rose – Edward MacDowell
Half uur: Arioso – Johann Georg Witthauer
Kwart voor: A Step in the Right Direction – Richard Sherman en Robert Sherman arrangement Annie Gao
Download hier het programma boekje Torenmuziek Gouda
Zomeravondconcerten 2023 vanaf de Sint Janstoren Gouda
Maandag 17 juli Boudewijn Zwart (Gouda)
Maandag 24 juli Midori Conneman (Moordrecht)
Maandag 31 juli Beiaard-PLUS Wim Ruitenbeek (beiaard) en Boudewijn Zwart (piano)
Maandag 7 augustus John Gouwens
Maandag 14 augustus Annie Gao
Maandag 21 augustus Gideon Bodden (Amsterdam)
Maandag 28 augustus Gerda Peters (Voorburg)
Maandag 4 september Boudewijn Zwart (Gouda)
Meideun
Op donderdag 4 mei 2023 is door de Stadsbeiaardier Boudewijn Zwart en Hans van Dijk de Meideun weer op de speeltrommel van het carillon van de Sint Janstoren Gouda verstoken.
De geboortedag van Johann Sebastian Bach was 21 maart 1685 en om die rede is er dit jaar ook weer ‘Happy Bach Day’in Gouda. En wel op 23 maart 2023 met een carillon concert door de stadsbeiaardier van Gouda Boudewijn Zwart. Het concert is ook te zien via een live stream via Youtube maar natuurlijk ook te beluisteren in de straatjes rond de toren en op de Markt. Aanvang 11.30 uur. LEES VERDER
Melodieën op de speeltrommel
De melodieën op de voorslag:
De Meideun 2023 link
Kwartover: Fragment Am Geburtstag des Kaisers – Franz Schubert
Half uur: Spring is at the door- Roger Quilter
Kwartvoor: Flamenga – Anonymus 16e eeuw
Youtube filmpjes vanaf de toren
Spelen voor Amalia Live concert vanaf de Sint Janstoren Gouda door Boudewijn Zwart. Componist Bob Zimmerman schrijft ‘Amalia Achttien!’ Tientallen carillons vieren verjaardag kroonprinses
Op donderdag 9 december om 12 uur te zien en te horen live door de stadsbeiaardier Boudewijn Zwart.
Live beeld vanaf de toren
De Toren
De Sint Janskerk is de langste kerk van Nederland. De kerk beschikt over prachtige historische gebrandschilderde ramen, de ‘ Goudse Glazen’. De kerk is opnieuw opgetrokken na de grote kerkbrand in 1552, de onderbouw van de toren stamt uit de 14e eeuw. De toren werd na de grote brand hersteld door de bouwmeester Mr. Cornelis Frederiksz. Nadat in 1590 het middenschip van de kerk verhoogd werd de toren in 1605 met Bentheimer zandsteen verhoogd. Dit werk werd gedaan door meestermetselaar Dirck Luyten De lantaarn en houten bovenbouw stamt uit het midden van de zeventiende eeuw.
Overige klokken
In de klokkenstoel bevinden zich vier luidklokken, gegoten door Henrick Wegewaert op het Bolwerk in Gouda in 1605. De zwaarste klok, een B0 van ongeveer 3500 kg. is aan de beiaard aangekoppeld als klaviertoon F0. Twee luidklokken zijn in de oorlog gevorderd en uit de toren verwijderd geweest, echter hebben het tweetal de oorlog goed overleefd. Na de oorlog zijn de twee klokken weer in de toren gehangen. De luidklokken zijn het bezit van de kerkelijke gemeente, die ook het onderhoud verzorgt. De lichtste vijfde klok van Wegewaert bevond zich in 1943 in de Barbaratoren. Helaas is deze klok bij de klokkenvordering in dat jaar afgevoerd over de oostgrens en nooit meer terug gekomen.
De Geschiedenis
Met enige zekerheid kunnen we aannemen dat er sprake geweest is van een voorslag al voor de kerkbrand van 1552, onduidelijk of hier ook met een klavier op gespeeld is. Een “Claes de Koster” bedrijft het “beyeren” van 1507 tot 1534. Waarschijnlijk heeft dit “beyeren” plaats gevonden op de luidklokken. In 1492 goten de klokkengieters Gobel Moer en zijn zoon Willem uit ‘s-Hertogenbosch een aantal klokken voor de Sint Janstoren.
In 1552 gingen alle klokken verloren tijdens de grote kerkbrand. Slechts een klok bleef behouden, “een beyer klocke, genaemt Gabriel, die in de lucht gaten viel en bleef daer heel en gaef leggen” Waarschijnlijk heeft Jan Jasparsz Moer uit ‘s-Hertogenbosch een nieuwe voorslag gegoten, hij leverderde in ieder geval drie luidklokken. Ook kwam er een nieuw uurwerk, echter dit voldeed zo slecht dat in het jaar 1591 de “horolegiemacker” Mr. Goessen Clinkert met zijn zoon Willem een opdracht kreeg voor een nieuw uurwerk en speelwerk. In 1586 kreeg de Utrechtse klokkengieter Thomas Both een opdracht om de bestaande voorslag met vijf speelklokken te vergroten. Echter pas in 1590 leverde de gieter na een ernstige aanmaning de klokken. Nog altijd beschikt de Onze Lieve-Vrouwentoren over een uurslag klok gegoten door Thomas Both. Onduidelijk is of deze klok deel heeft uitgemaakt van de beiaard van de Sint Janstoren.
Na het verhogen van de toren door bouwmeester Dirck Luyten goot de Kamper klokkengieter Henrick Wegewaert in 1605 in een loods “staende int Bolwerck aen Dyxpoort” een vijftal luidklokken. De kerkmeesters waren tevreden over het werk wat Wegewaert geleverd heeft, vandaag de dag is het unieke vier gelui nog altijd te horen vanuit de Sint Janstoren. De vijfde luidklok is helaas door de klokkenvordering in de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan.
In 1676 bestelden de vroede vaderen van Gouda een beiaard bij de beroemde klokkengieter Pieter Hemony te Amsterdam. Het spel bestond uit 37 klokken met een basisklok fis1 van ongeveer 800 kg. Opmerkelijk is dat de Goudse Hemony beiaard een volledig chromatisch basoctaaf bezit, dit is te danken aan de jonge adviseur Quirinus van Blankenburg die geheel tot de in die tijd heersende gewoonte ook de Cis en Dis in het basoctaaf opgenomen wensten.
Opmerkelijk was dat de gieter Pieter Hemony zelf aanvoerde dat deze dure basklokken geheel onnodig waren. Bij de restauratie in 1966 werd de beiaard uitgebreid met een vierde octaaf. als gevolg van de luchtverontreiniging en de daarbij optredende corrosie waren de lichtere Hemonyklokken onacceptabel ver in toon gedaald ten opzichte van de reeks basklokken. Het aantal Hemonyklokken werd daarom teruggebracht tot 16. De beiaard werd met 33 nieuwe klokken aangevuld terwijl een luidklok van H. Wegewaert uit 1605 als klaviertoon f0 werd aangesloten. De beiaard telt thans 50 klokken en heeft een totaalgewicht van ruim 9000 kg. In 2001 heeft een totale restauratie plaats gevonden door de Koninklijke Klokkengieterij Eijsbouts te Asten. Twee Hemony klokken die in 1966 uit het spel verwijderd waren zijn teruggekeerd in de beiaard. Alle klepels en speelhamers uit 1966 zijn vervangen door fraaie smeedijzeren exemplaren. De niet zo goed bij de Peter Hemony klokken uit 1676 passende Eijsbouts klokken uit 1966 zijn vervangen door 31 nieuwe Hemony-replica´s. Het prachtige door beiaardier Jaap van der Ende vervaardigde stokkenklavier is gerestaureerd en de tractuur is geheel vernieuwd.
Speeltijden
Boudewijn Zwart is de Goudse stadsbeiaardier, de speeltijden zijn: donderdag van 11.30 tot 12.30 en zaterdag van 12.30 tot 13.30 uur. In de zomermaanden zijn er zomeravond concerten onder de titel “Torenmuziek” op de maandagavond van 20.15 tot 21.00 uur.
De bronzen speeltrommel
De Sint Janstoren beschikt voor het spel van de voorslag over een fraaie bronzen speeltrommel uit 1691. Deze is vervaardigd door Frederick van den Berg uit Gouda. De trommel, met een doorsnede van 177 cm en een breedte van 137 cm, functioneert nog altijd. Eén keer per jaar – in de maand juni – wordt de speeltrommel van nieuwe melodieën voorzien. Daarvoor worden eerst alle toonstiften van het vorige versteek verwijderd, schoongemaakt en gesorteerd. Als de trommel leeg is, wordt de koperen trommel gepoetst. Tegelijk worden de 74 speelhamers die aan de buitenkant van de klokken zijn gemonteerd opnieuw afgesteld. Voor sommige klokken zijn meerdere hamers beschikbaar. Daardoor kan zo’n klok binnen één maat toch meerdere malen gebruikt worden. Het ‘versteken’ van de 36.120 gaten tellende trommel is een bijkomende specialiteit van de stadsbeiaardier. Hij steekt de stiften in de gaten, overeenkomstig het van te voren uitgewerkte muziekstuk. Deze stiften worden vervolgens door een monteur aan de binnenzijde van de trommel vastgedraaid. Er worden vier melodieën ‘verstoken’. Op het hele uur klinkt de langste melodie en op het halve uur klinkt een middellange melodie. Op de kwartieren klinken korte wijsjes. Uitgezonderd de aandrijving via een computergestuurde elektrische motor, wordt de klank volledig mechanisch in beweging gezet met behulp van lichters, tuimelaars en broekdraad-verbindingen.
Meideun op de beiaard van de Goudse Sint Janstoren
In vroeger tijden was het carillon betrokken bij alle gebeurtenissen in de jaargetijden, hierbij was een belangrijke gebeurtenis het voorjaar wat met veel extra bespelingen op het carillon gevierd werd. In Veere was het zelfs gewoonte om van vijf tot zes in de ochtend een meibespeling te geven! In Schoonhoven was het tot het midden van de vorige eeuw nog gewoonte om van zeven tot acht in de ochtend te spelen. Hierbij werden voornamelijk meiliedjes gespeeld. Naast een aantal extra bespelingen met meimuziek was het gewoonte in Gouda dat automaat ook een meilied speelt in de maand mei. Deze traditie is ontstaan rond 1600, en tot de dag vandaag klinkt op het hele uur traditiegetrouw de ‘Meideun’ op de Goudse beiaard van de Sint Janstoren. Deze melodie is bekend onder de titel ‘De Fransche Courante’ en ‘De mey die komt ons by, seer bly’. Deze melodie was in vroeger tijden zeer populair. Adriaen Valerius nam deze melodie in 1626 op in zijn ‘Neder-Landtsche Gedenck-cklanck’. Dezelfde melodie is ook te vinden in het Liedboek voor de Kerken als Gezang 413. Ook in andere plaatsen heeft deze melodie op de voorslag gestaan in vroeger tijden, in de instructie uit 1753 van de stadsbeiaardier van Alkmaar kwam het ‘Meijlied’ voor, ook in Hoorn in de instructie van 1768 is het ‘Meijlied’ vanaf 1 mei voorgeschreven op de voorslag. Waarschijnlijk is hiermee dezelfde melodie mee bedoeld als we vandaag de dag nog op de Goudse voorslag kunnen horen in de meimaand. In Alkmaar en Hoorn is het geen gewoonte meer. Wat wel weer een gewoonte geworden sinds 1983 in Nijkerk zijn de meibespelingen verzorgd door examenkandidaten van de Nederlandse beiaardopleidingen. Dit met de titel ‘Meideun’.
Maria Blom stadsbeiaardier Gouda 1943 tot 1985
Plakboek met foto’s en krantenknipsels over het carillon van Gouda